Κανόνες ή παζάρια;

Καθημερινά 28 Ιουνίου 2009Tου Αλεξη Παπαχελα

Eίναι το κλείσιμο του «Ελεύθερου Τύπου» η αρχή του ξεφουσκώματος μιας ακόμη ελληνικής «φούσκας»; Αυτό είναι ένα κρίσιμο ερώτημα που θα απαντηθεί από τη ζωή τους επόμενους μήνες. Γεγονός είναι πως εδώ και πολλά χρόνια, όλοι οι ειδικοί σε θέματα Τύπου επισημαίνουν πως η Ελλάδα έχει πολύ περισσότερα κανάλια και εφημερίδες από όσα αντέχει ή από όσα της αναλογούν για το μέγεθος του πληθυσμού. Κάποιοι ισχυρίζονται πως αυτό είναι καλό για τη δημοκρατία μας και την πολυφωνία. Κάποιοι άλλοι πάλι πιστεύουν πως πίσω από την πανσπερμία των μέσων ενημέρωσης κρύβονται ελληνικές ιδιαιτερότητες, οι οποίες δεν είναι απαραιτήτως κολακευτικές για τη χώρα μας.

Μία φράση έκανε μεγάλη εντύπωση από την ανακοίνωση του Ιδρύματος Τύπου για το κλείσιμο της εφημερίδας: «Ενα μέσο ενημέρωσης δεν μπορεί να λειτουργεί με μεγάλες ζημίες και αυτό να συνεχίζεται επί μακρόν, χωρίς να δημιουργεί παρανοήσεις». Πράγματι, είναι λογικό κάποια μέσα ενημέρωσης να έχουν ζημίες φέτος λόγω της οικονομικής κρίσης. Πώς όμως και για ποιον λόγο μπορεί να υπάρχουν ΜΜΕ τα οποία συσσωρεύουν ζημίες και κανείς δεν δίνει λογαριασμό για το ποιος τα χρηματοδοτεί, προφανώς αδιαφανώς; Ισως έχει έλθει η στιγμή να εφαρμοσθεί η ιδέα που απαντάται στο εξωτερικό για το αρνητικό «πόθεν έσχες» στον χώρο των ΜΜΕ.

Ο Τύπος στην Ελλάδα έχει, όμως, μία ακόμη ιδιαιτερότητα. Οι πολιτικοί που έρχονται στην εξουσία αντιμετωπίζουν μια πλειάδα εκβιασμών από ιδιοκτήτες ΜΜΕ και πάντοτε, μα πάντοτε, ενδίδουν στις πιέσεις τους για προνομιακή μεταχείριση. Αλλοι δεν πληρώνουν ΙΚΑ, άλλοι ΟΤΕ, άλλοι παραβιάζουν κάθε εργατική νομοθεσία δημιουργώντας ένα εξαιρετικά ανθυγιεινό περιβάλλον για όσους κάνουν το λάθος να παίζουν με βάση τους επίσημους κανόνες και όρους του παιχνιδιού. Το περίεργο είναι πως από αυτή τη συναλλαγή ποτέ δεν βγαίνει κερδισμένη η όποια κυβέρνηση, πρώτον, γιατί της κάνει μεγάλη ζημιά η ταύτιση με τέτοιου τύπου συμφέροντα και δεύτερον, γιατί ο ευεργετηθείς εκδότης το «στρίβει» με την πρώτη αρνητική δημοσκόπηση.

Εν πάση περιπτώσει, είναι η ώρα να μπουν σαφείς και διαφανείς κανόνες στο πώς μοιράζεται η κρατική διαφήμιση και για το ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις κράτους και ΜΜΕ. Αν το κράτος αποφασίσει πως ο χώρος του Τύπου συνιστά πλέον προβληματικό κλάδο, θα μπορούσε να τον επιδοτήσει -όπως συνέβη στη Γαλλία- με ευρηματικούς τρόπους που θα τον βοηθήσουν να προσαρμοσθεί στις νέες πραγματικότητες. Αν όμως μπούμε σε ένα παζάρι όπου απλώς το κράτος θα θέλει να έχει «στο χέρι» διάφορα έντυπα, η ζημιά στην αξιοπιστία του Τύπου θα είναι μεγάλη.

Με το κλείσιμο του «Ελεύθερου Τύπου» αντιληφθήκαμε και στη δική μας αυλή πως υπάρχει κρίση στον Τύπο. Κανείς μας δεν μπορεί να προβλέψει αν και ποια κανάλια και εφημερίδες θα κλείσουν τα επόμενα 1-2 χρόνια. Σίγουρα υπάρχουν κραυγαλέες περιπτώσεις οι οποίες δικαιολογούνται μόνο επειδή οι ιδιοκτήτες τους έχουν βρει δημιουργικούς τρόπους να τα χρησιμοποιούν ως μέσο πίεσης για άλλες δραστηριότητες. Κάποιοι πιστεύουν πως τα ΜΜΕ στην Ελλάδα μπορεί να συνεχίζουν να επιβιώνουν με μεγάλες ζημίες, δραματική μείωση των διαφημιστικών τους εσόδων και μεγάλες αυξήσεις στους εργαζομένους. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ πιο σκληρή και άσχετα από το ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο, σημασία έχει να αρχίσει ένας ουσιαστικός διάλογος για το τι πρέπει να αλλάξει στον Τύπο στην Ελλάδα. Ο «Ελεύθερος Τύπος» μπορεί να έκλεισε λόγω υπερβάλλοντος ναρκισσισμού και της παγκόσμιας (όχι ελληνικής) κρίσης. Εκανε, όμως, ακόμη πιο ανάγλυφη τη σκληρή πραγματικότητα στον χώρο του Τύπου και την ανάγκη να σταματήσουν τα φαινόμενα της ανομίας και των ελληνικών ανωμαλιών στον χώρο των ΜΜΕ.